A ELABORACIÓN DO PAN
O gran levábase moer ao muíño para obter fariña. Os muíños
adoitaban ser de pedra e a maioría tiñan unha soa roda. O gran
botábase na moega e segundo se quixese fariña miúda ou brava,
abríase a respectiva peneira. Como pago deste traballo o muiñeiro
collía parte do gran que se levaba, que recibía o nome de maquía.
O pan elabórase con fariña, auga, sal e lévedo. A véspera de
cocer faise o requento, con fariña e o lévedo, un anaco de masa que
se deixa da outra fornada tapado con sal e unha berza por riba.
Amásase e déixase ata o día seguinte.
Bótase a fariña na artesa, engádeselle auga morna con sal e o
requento. Logo amásase coas mans. Cando está todo ben mesturado,
tápase e déixase levedar algo máis dunha hora. Unha vez levedado,
córtase en anacos e dáselle forma para meter no forno cando estea
quente.
Cando a masa empeza a subir, comézase a quentar o forno con leña de
xesta, carballo, bidueiro, salgueiro... O tempo para quentalo é
diferente para cada forno, pois depende do tamaño, do grosor das
pedras, etc. De vez en cando hai que retirar as brasas e a borralla,
coa axuda do rodo. Antes de meter o pan no forno várrese cunha
vasoira de xestas.
Logo, coa axuda dunha pá de madeira, métese o pan no forno e tápase
axustando ben a porta para que non enfríe. Algunha xente fai unha
cruz coa propia pá na porta, outros din oracións ou levantan a tapa
da artesa para que o pan medre. A cocedura dura máis ou menos hora e
media.
Normalmente, o pan facíase con fariña de centeo para comer a
familia todos os días. Para as ocasións especiais, como festas,
elaborábase con fariña de trigo. Co paso do tempo empezouse a
sementar máis trigo e, loxicamente, a facer o pan de diario con
trigo. Algunhas veces tamén se facían tortas de millo.